Trauma-informed werken in organisaties: kleine momenten, groot verschil

Door: Esther van der Sande – Trainer, Therapeut & Consultant

Herfst als spiegel

De herfst herinnert ons eraan dat ritme en rust deel zijn van groei. De bladeren vallen zonder haast, zonder oordeel. Tijdens een wandeling viel het oog van mijn partner op een kastanje die zich langzaam losmaakte uit haar beschermende bolster. Hij wees me erop – een klein moment, en toch een spiegel.

Loslaten vraagt tijd. Bescherming is soms nodig, maar er komt ook een moment waarop we mogen openen naar iets nieuws.

Zo werkt het ook in organisaties. In een wereld die vaak steeds sneller draait, vergeten we soms dat herstel en groei juist ontstaan in de kleine momenten van vertraging en aandacht.

Wat betekent trauma-informed werken?

Trauma-informed werken betekent dat we erkennen dat veel mensen – cliënten, medewerkers, leiders – ervaringen met zich meedragen die hun zenuwstelsel, veiligheid en vertrouwen beïnvloeden.

In de internationale literatuur worden vaak twee termen gebruikt:

  • Trauma-Informed Care (TIC) verwijst naar het bredere kader en de visie: werken vanuit kennis van trauma, met veiligheid, keuzevrijheid, samenwerking en empowerment als fundament.
  • Trauma-Informed Practice (TIP) gaat over de praktische toepassing van deze principes in het dagelijks handelen – in teams, organisaties en beleid.

Je zou kunnen zeggen: TIC is de visie, TIP is de vertaling naar de praktijk.

Trauma-informed werken is dus geen losse methode die je “even toepast”. Het is een cultuur. Een houding. Een manier van kijken en aanwezig zijn.

Drie kernprincipes – kleine momenten, groot verschil

Door de jaren heen heb ik gemerkt dat drie kernprincipes steeds terugkomen als basis voor trauma-informed werken. Ze vormen samen een bedding voor zowel individuen als organisaties: ritme en regulatie, ruimte voor reflectie, en aanwezigheid en compassie.

Ritme en regulatie (TIC)

Trauma raakt vaak het zenuwstelsel. Daardoor zijn veiligheid en rust minder vanzelfsprekend. Trauma-informed werken begint dus altijd bij regulatie.

Voor individuen kan dit betekenen: bewust ademhalen, bewegen of pauzeren. Voor teams gaat het om rituelen en momenten die rust en structuur brengen.

Ik begeleidde eens een team dat besloot elk overleg te starten met twee minuten ademhalen in stilte. In het begin voelde het wat onwennig. Maar na een paar weken merkten ze: de sfeer verandert, er is meer focus en minder spanning.

👉 Praktische tip: Begin een vergadering of werkdag met een korte ademhalingsoefening:

  • Voeten stevig op de grond.
  • Rustig inademen door de neus.
  • Langzaam uitademen door de mond.
  • Drie keer herhalen.

Reflectievraag: Hoe kun jij vandaag meer ritme en regulatie brengen in jouw werkdag?

Ruimte voor reflectie (TIP)

We leven in een cultuur die vaak gericht is op oplossen en doorgaan. Toch opent juist reflectie de deur naar leren, helen en samenwerken.

Trauma-informed practice betekent dat we ruimte maken om stil te staan: Hoe gaat het met ons? Wat hebben we nodig? Wat kunnen we leren van wat er is gebeurd?

In een organisatie die ik begeleidde, sloten ze elk teamoverleg af met drie vragen:

  • Wat ging goed?
  • Wat kostte energie?
  • Wat helpt ons de volgende keer meer veiligheid te ervaren?

Het lijkt klein, maar dit ritueel zorgde voor meer openheid en verbinding.

👉 Praktische tip: Bouw vaste reflectiemomenten in. Vraag niet alleen wat er bereikt is, maar ook hoe het proces werd ervaren.

Reflectievraag: Welke vragen helpen jouw team om niet alleen te doen, maar ook te voelen en leren?

Aanwezigheid en compassie (TIC & TIP)

Zenboeddhisme heeft me geleerd dat elke ademhaling een poort kan zijn naar aanwezigheid. Trauma-informed werken vraagt precies dat: kunnen we er zijn, zonder te haasten of te forceren?

In organisaties betekent dit: leiderschap dat luistert, een cultuur waarin fouten ook leermomenten mogen zijn, en de erkenning dat ieders stem ertoe doet.

Soms is de meest helende vraag die je kunt stellen simpelweg: “Wat heb je nu nodig?”

👉 Praktische tip: Laat stilte toe in gesprekken. Soms is “Ik hoor je” al genoeg.

Reflectievraag: Hoe kun jij vandaag meer aanwezig en compassievol zijn, in plaats van oplossingsgericht?

De BELIEVE-methode als kompas

Om deze principes handen en voeten te geven, heb ik de BELIEVE-methode ontwikkeld.
Dit model is beschikbaar in twee versies:

  • Eén voor deelnemers en individuen, gericht op persoonlijke groei en herstel.
  • Eén voor professionals en organisaties, gericht op veiligheid, vertrouwen en veerkracht in teams en structuren.

De zeven pijlers zijn:

  • Belonging – Erbij horen
  • Empowerment – Zelfbekrachtiging
  • Listening – Luisteren
  • Inspiration – Inspiratie
  • Engagement – Betrokkenheid
  • Voice – Stem
  • Education – Leren en ontwikkelen

Het is geen strak stappenplan, maar een flexibel kompas dat houvast geeft. Voor individuen én organisaties. Op onze website kun je beide versies downloaden.

Vertragen is groeien

De herfst leert ons dat loslaten geen stilstand is, maar een weg naar vernieuwing. Trauma-informed werken vraagt diezelfde beweging: vertragen, reguleren, reflecteren en compassievol aanwezig zijn.

Kleine momenten maken groot verschil. Voor jezelf, voor je team, voor je organisatie.

Wanneer we trauma-informed care en trauma-informed practice integreren, bouwen we samen aan een cultuur van veiligheid, vertrouwen en veerkracht.

Samen dragen we bij aan een samenleving waar iedere stem gehoord en ieder lichaam gezien mag worden.

FAQ – veelgestelde vragen❓

Wat is trauma-informed care (TIC)?
De visie en het kader: werken vanuit kennis over trauma, met veiligheid, keuzevrijheid en samenwerking als fundament.

Wat is trauma-informed practice (TIP)?
De praktische toepassing van TIC in het dagelijks handelen van professionals, teams en organisaties.

Wat is het verschil met trauma-sensitief werken?
Trauma-sensitief werken is de bredere houding van mildheid en bewustzijn. Trauma-informed care en practice zijn de meer specifieke kaders en toepassingen daarvan.

Trauma-informed werken begint klein: met adem, stilte, reflectie. En toch kan het de cultuur van een heel team of organisatie veranderen.

👉 Benieuwd hoe dit er in jouw praktijk uit kan zien? Op onze website vind je de BELIEVE-methode en meer informatie over trainingen en samenwerkingen.

👉 Meer lezen?